29 kwietnia 2020 roku bezzałogowy statek powietrzny, lecąc w strefie kontrolowanej lotniska poza zasięgiem wzroku operatora (BVLOS), przetransportował pomiędzy dwoma szpitalami próbki do badań na obecność wirusa SARS CoV-2. Historyczny lot odbył się w Warszawie. Koordynacja operacji była możliwa dzięki systemowi PansaUTM.

W poniedziałek 2 marca Polska Agencja Żeglugi Powietrznej uruchomiła pierwszy w Europie operacyjny system do koordynacji lotów dronów, z którego korzystają m. in. kontrolerzy ruchu lotniczego. System PansaUTM pomyślnie przeszedł proces akredytacyjny prowadzony przez PAŻP oraz nadzorowany przez Urząd Lotnictwa Cywilnego i został uruchomiony w strefach kontrolowanych lotnisk w Poznaniu, Bydgoszczy oraz w Modlinie. Do końca marca planowane jest dołączenie następnych lokalizacji (kolejne wieże kontroli lotnisk oraz sektory FIS), a zakończenie całego procesu implementacji planowane jest w drugim kwartale 2020 roku.

System PansaUTM pozwala m.in. na szybką, cyfrową, niewerbalną komunikację pomiędzy kontrolerami ruchu lotniczego a operatorami dronów. Dzięki PansaUTM operatorzy dronów mogą szybko sprawdzić możliwości lotu w danym obszarze, złożyć cyfrowo plan lotu oraz uzyskać zgodę na lot w sytuacji, gdy nie zagraża on bezpieczeństwu samolotów. Dla kontrolerów ruchu lotniczego PansaUTM to informacja o planowanych w okolicy lotnisk przelotach bezzałogowych statków powietrznych i możliwość wydawania zgód na lot, podobnie jak ma to miejsce w lotnictwie załogowym. A wszystko to w sposób dynamiczny i elektroniczny.

Prezes Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej, Janusz Janiszewski rozpoczął 1 stycznia 2020 r. przewodnictwo Polskiej Agencji Żeglugi Poietrznej w sojuszu A6 – aliansie największych europejskich instytucji żeglugi powietrznej. Do końca grudnia funkcję tę pełniła Roberta Neri, prezes ENAV, włoskiego odpowiednika PAŻP. Prezes PAŻP zasiada także w europejskiej Radzie Zarządzania Siecią (Network Management Board). Decyzja o wyborze Janusza Janiszewskiego na członka Rady NMB została podjęta na 73. posiedzeniu Komitetu Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej (Single Sky Co)

fot. Roberta Neri i Janusz Janiszewski

PAŻP rozpoczęła testy produkcyjne PansaUTM – systemu do cyfrowej koordynacji lotów bezzałogowych statków powietrznych (BSP), będące ostatnią fazą testowania go przed implementacją. Polegają one na równoległym wykonywaniu czynności dotychczas realizowanych przez operatorów BSP i służby PAŻP w sposób analogowy oraz realizacji tych samych zadań w sposób cyfrowy, przy wykorzystaniu modułów systemu PansaUTM.

WebCAT uruchomiony w systemie PANDORA. WebCAT posiada intuicyjny i przyjazny interfejs użytkownika z możliwością wyświetlenia zobrazowania mapowego. Umożliwienie dostępu do generowanych w nim informacji poprzez system PANDORA ułatwiło analizowanie danych zawartych w planach użytkowania przestrzeni powietrznej AUP i UUP oraz pozwoliło na zmniejszenie ilości oprzyrządowania zainstalowanego na stanowiskach operacyjnych.

https://airspace.pansa.pl/

20.10 obchodzono Międzynarodowy Dzień Kontrolera Ruchu Lotniczego. Tego dnia PAŻP zaprezentowała najnowocześniejszą wieżę kontroli lotniska w Polsce, a dokładniej na lotnisku w Katowicach. Jest to aktualnie najwyższy obiekt o takim przeznaczeniu w kraju (46 m.), z najwyżej położoną salą operacyjną (41 m.) i elewacją z płyty pochłaniającej energię PEM. Sala kontrolerów wyposażona jest w nowoczesne systemy zapewniające bezpieczeństwo i obsługę większego ruchu w przestrzeni powietrznej.

fot. EPKT TWR

4 nowe radary PAŻP strzegą porządku na polskim niebie. Ośrodki radiolokacyjne zlokalizowano w okolicach:

• Szczecinka – skrót operacyjny SCM
• Tarnobrzegu – skrót operacyjny TAM
• Łomży – skrót operacyjny LOM
• Rzeszowa – skrót operacyjny RSM

Odbyło się jedne z najważniejszych spotkań sektora służb zarządzania ruchem lotniczym na świecie World ATM Congress Obecność Agencji w Madrycie miała historyczny wydźwięk, bowiem po pierwszy raz w siedmioletniej historii kongresu Agencja uczestniczyła, dużym sukcesem, również jako wystawca.

Free Route Airspace w Polsce wdrożona z sukcesem. POLFRA daje przewoźnikom większą swobodę przygotowania planów lotu. Umożliwia planowanie trasy przelotu przez daną przestrzeń powietrzną bezpośrednio pomiędzy zdefiniowanymi punktami nawigacyjnymi (wlotowym i wylotowym), znajdującymi się na granicy FIR-u, bez konieczności wykorzystania istniejącej sieci dróg lotniczych, za to z możliwością skorzystania z dodatkowych punktów nawigacyjnych wewnątrz naszego FIR-u.

Polska Agencja Żeglugi Powietrznej oraz Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych (IATA) opracowały pierwszą edycję Strategii Rozwoju Przestrzeni Powietrznej dla Polski (Airspace Strategy for Poland).

W Brukseli Sojusz A6, którego członkiem jest PAŻP, uruchomił wspólną inicjatywę mającą na celu stworzenie „cyfrowego szkieletu” wspierającego ogólnoeuropejskie systemy i ukierunkowanego na wzmocnienie cyfrowego wymiaru Jednolitej Przestrzeni Powietrznej (SES).

PAŻP uruchomiła operacyjnie nową formę komunikacji pomiędzy pilotem i kontrolerem ruchu lotniczego w postaci krótkich wiadomości przesyłanych za pomocą łącza danych (Controller Pilot Data Link Communications – CPDLC). Projekt był koordynowany przez SESAR Deployment Managera i współfinansowany z instrumentu Connecting Europe Facility (CEF). Usługa CPDLC, jako uzupełnienie tradycyjnej korespondencji radiowej, została udostępniona służbie kontroli obszaru.

Polska Agencja Żeglugi Powietrznej zakończyła proces uruchamiania operacyjnego nowej wieży kontroli lotniska w Porcie lotniczym Kraków-Balice. W nowej wieży kontroli lotniska prowadzona jest służba kontroli zbliżania (APP), kontroli lotniska (TWR) oraz FIS, czyli służba informacji powietrznej.

fot. Nowa wieża kontroli lotniska w Krakowie

26 stycznia 2018 roku w warszawskiej siedzibie Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej uruchomiono Cywilno-Wojskowy Ośrodek Koordynacji Poszukiwania i Ratownictwa Lotniczego (ang. Aeronautical Rescue Coordination Centre – ARCC)

PAŻP przystąpiła do zmodyfikowanej i odnowionej wersji Deklaracji Just Culture – kultury sprawiedliwego traktowania. Przygotowana przez Urząd Lotnictwa Cywilnego Deklaracja nawiązuje do European Corporate Just Culture Declaration podpisanej przez Komisarz ds. transportu Violetę Bulc w październiku 2015 r.

PAŻP rozpoczęła budowę czterech nowych Ośrodków Radiolokacyjnych wyposażonych w radary wtórne MSSR Mode S.

• Szczecinka – skrót operacyjny SCM
• Tarnobrzegu – skrót operacyjny TAM
• Łomży – skrót operacyjny LOM
• Rzeszowa – skrót operacyjny RSM

Uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod budowę nowej wieży kontroli lotniska (TWR) w Katowicach. Docelowo nowa wieża będzie najwyższym i najnowocześniejszym tego typu obiektem w Polsce o wysokości 46 metrów, z poziomem operacyjnym na wysokości 41 metrów.

Polska Agencja Żeglugi Powietrznej oraz litewska ORO NAVIGACIJA oficjalnie dołączyły do europejskiego Sojuszu iTEC. Umowa została podpisana podczas ATM Congress w Madrycie.

PAŻP i UkSATSE (Ukrainian State Air Traffic Services Enterprise) podpisały porozumienie w sprawie wymiany danych radarowych między systemami zarządzania ruchem lotniczym obydwu państw.

Polska Agencja Żeglugi Powietrznej wzięła udział w kolejnej edycji programu badawczo-rozwojowego SESAR, stanowiącego komponent technologiczny inicjatywy SES (ang. Single European Sky, Jednolita Europejska Przestrzeń Powietrzna). W ramach programu SESAR 2020 Agencja reprezentuje konsorcjum B4, stworzone przez PAŻP, litewską ON, czeską ANS CR oraz słowacki LPS.

PAŻP i największe regionalne lotnisko w Polsce Krakow Airport podpisali porozumienie w sprawie wdrożenia instrumentalnych procedur lotu w oparciu o system GBAS (Ground Based Augmentation System), wykorzystujący satelitarną technologię wspomagającą system nawigacyjny kontroli ruchu lotniczego na krakowskim lotnisku.

Nowy radar przy Porcie Lotniczym Warszawa im. F. Chopina. Nowy zestaw radarowy (radar pierwotny i radar wtórny) przy Porcie Lotniczym w Warszawie zastąpił radar ASR-9/MSSR.

fot.: Nowy zestaw radarowy przy Lotnisku Chopina w Warszawie

PAŻP wprowadziła pionowy podział zarządzanej przestrzeni powietrznej. Było to jedno z najważniejszych przedsięwzięć organizacyjno-operacyjnych zrealizowanych przez PAŻP w 2016 roku, poprzedzone złożonym procesem szkolenia personelu operacyjnego zgodnie z harmonogramem wdrożenia zmiany. Efektem wprowadzenia rozwiązania jest usprawnienie przepływu ruchu lotniczego, zmniejszenie opóźnień, redukcja długości lotów, zmniejszenie emisji CO2, poprawa konkurencyjności oferowanych przez PAŻP usług dla użytkowników polskiej przestrzeni, przy jednoczesnym zapewnieniu najwyższego poziomu bezpieczeństwa.

PAŻP członkiem IFISA. Dążąc do stałego rozwoju posiadanych kompetencji po-stanowił o przystąpieniu do IFISA – International Flight Service Association. IFISA jest międzynarodowym stowarzyszeniem non-profit zrzeszającym krajowe związki FISO – Flight Information Service Officer, którego głównym celem jest wymiana doświadczeń oraz promocja bezpieczeństwa.

Wdrożono Direct Routing (FRA like) w FIR Warszawa, który jest pierwszym etapem implementacji FRA. Wdrażanie FRA w ramach Bałtyckiego FAB jest kontynuowane zgodnie z Baltic FAB Implementation Programme.

Pojawił się nowy samolot pomiarowy PAŻP – Beechcraft King Air 350, ze względu na barwną kolorystykę nazywany Papugą. Na przełomie 2015/2016 roku samolot rozpoczął służbę kontrolno-pomiarową realizowaną przez inspekcję lotniczą PAŻP. Fabrycznie nowy samolot został poddany w niemieckiej firmie Aerodata AG modyfikacji do wersji kontrolno-pomiarowej

.

fot. Beechcraft King Air 350i

Zapewnienie nowoczesnych warunków szkolenia kontrolerów ruchu lotniczego to główny cel budowy obiektu szkoleniowo – administracyjnego, który powstanie na terenie PAŻP przy ulicy Wieżowej w Warszawie. Umowa na realizację obiektu została podpisana w lutym 2015 roku, już w marcu rozpoczęły się prace budowlane, natomiast we wrześniu zamknięto stan surowy budynku.

fot. Budowa budynku OSA w Warszawie

p.o. PAŻP Magdalena Jaworska podpisała w Brukseli nowe „Memorandum of Cooperation” grupy A6. Tym samym Polska Agencja Żeglugi Powietrznej potwierdziła swoje uczestnictwo w gronie głównych europejskich dostawców żeglugi powietrznej – obok brytyjskiego NATS, niemieckiego DFS, francuskiego DSNA, hiszpańskiego ENAIRE, włoskiego ENAV oraz duńskiego Naviair i szwedzkiego LFV (reprezentujących odpowiednio konsorcja NORACON i COOPANS).

Polska i Litwa realizują projekty związane z ujednoliceniem i harmonizacją systemu kierowania ruchem lotniczym (ATM) i wdrożeniem FRA.

Pomiędzy Polską Agencją Żeglugi Powietrznej (PAŻP), a wykonawcą systemu operacyjnego – firmą INDRA, podpisana została umowa na rozwój i modernizację systemu PEGASUS_21. Zgodnie z wynegocjowaną umową modernizacja obejmować będzie zarówno funkcje systemu, jak i przygotowanie dodatkowych stanowisk operacyjnych.

fot. Sala operacyjna CZRL

Powołano konsorcjum o nazwie B4, obejmujące ostatecznie polską PAŻP, czeską ANS CR, słowacką LPS i litewską Oro Navigacija. PAŻP pełni rolę koordynatora dla tego przedsięwzięcia.

PAŻP wyraził zainteresowanie przystąpieniem do Sesar Joint Undertaking. Stało się to możliwe, gdy wydano tak zwane „Formalne zaproszenie do wyrażenia zainteresowania członkostwem we wspólnym przedsięwzięciu SESAR”.

Powstaje Gate One strategiczne porozumienie, początkowo zawarte przez 10 instytucji zapewniających służby żeglugi powietrznej z Europy Środkowo-Wschodniej, reprezentujących trzy funkcjonalne bloki przestrzeni powietrznej (Baltic FAB, FABCE i Danube FAB).

Do pracy operacyjnej wraz z zakupionym oprogramowaniem zapewniającym wymaganą funkcjonalność. został wdrożony system Pegasus. Ostatnia faza realizacji umowy przewidywana na lata 2014/2015 będzie wiązała się z rozszerzeniem funkcjonalności systemu. Nowy system umożliwi obsługę zwiększającej się liczby operacji m.in. z uwagi na możliwość nie tylko poziomego, ale również pionowego podziału sektorowego przestrzeni powietrznej oraz stosowanie nowoczesnych narzędzi koordynacyjnych w organach kontroli ruchu lotniczego.

Została ratyfikowana umowa o ustanowieniu bałtyckiego funkcjonalnego bloku przestrzeni powietrznej między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Litewską, umożliwiając tym samym wypełnienie wymogów wynikających z pakietu legislacyjnego Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej II.

Uruchomiono dwunaste lotnisko kontrolowane w Polsce: Mazowiecki Port Lotniczy Warszawa Modlin.

Uruchomiono operacyjnie urządzenie nawigacyjne DVOR/DME na lotnisku w Gdańsku, systemy radiolokacyjne na lotniskach w Poznaniu i Wrocławiu oraz urządzenia nawigacyjne DVOR/DME na lotniskach w Katowicach, Modlinie, Wrocławiu i Zielonej Górze.

fot. DVOR/DME w Katowicach

Uruchomiono operacyjnie urządzenie nawigacyjne DVOR/DME na lotnisku w Gdańsku, systemy radiolokacyjne na lotniskach w Poznaniu i Wrocławiu oraz urządzenia nawigacyjne DVOR/DME na lotniskach w Katowicach, Modlinie, Wrocławiu i Zielonej Górze.

fot. Sala operacyjna CZRL

Wysoka ocena przygotowań utworzenia Baltic FAB; Komisja Europejska po spotkaniach ze wszystkimi członkami Funkcjonalnych Bloków Przestrzeni Powietrznej oceniła zaawansowanie ich przygotowań. Polsko-litewski projekt znalazł się wśród trzech najbardziej zaawansowanych FAB.

fot. Funkcjonalny blok przestrzeni powietrznej Baltic FAB utworzyły Polska i Litw

PAŻP dokonuje oceny funkcjonowania procedur precyzyjnej nawigacji P-RNAV na Lotnisku Chopina Warszawie; przez rok funkcjonowania P-RNAV zwiększono pojemność przestrzeni powietrznej i punktualność operacji lotniczych; dzięki wprowadzeniu P-RNAV zmniejszyło się zużycie paliwa i emisja spalin oraz natężenie hałasu.

fot. Jedna z map prezentujących podejścia do warszawskiego Lotniska Chopina

Prezes PAŻP oraz Dyrektor Generalny Oro Navigacija podpisują wspólny Program dotyczący koordynacji działań w zakresie Projektu „Studium Wykonalności dla utworzenia Bałtyckiego Funkcjonalnego Bloku Przestrzeni Powietrznej (Baltic FAB)” oraz rozwoju Inicjatywy Baltic FAB na poziomie instytucji zapewniających służby żeglugi powietrznej.

Podpisanie przez PAŻP porozumienia o współpracy z Dowództwem Sił Powietrznych. Porozumienie o współpracy zostało podpisane w ramach harmonizacji i integracji cywilno-wojskowej w zarządzaniu przestrzenią powietrzną oraz w zakresie wymagań Single European Sky.

Podpisanie przez PAŻP umowy na instalację i uruchomienie symulatora kontroli ruchu lotniczego. Umowa została podpisana z konsorcjum firm: MICRO NAV LTD, MAWILUX oraz IT-COM.

Uruchomienie nowego systemu zarządzania ruchem lotniczym PEGASUS_21 (Polish Enhanced Generation ATC System for Unified Solutions of 21st Century) w ośrodkach terenowych PAŻP w Gdańsku, Katowicach i Krakowie.

Podpisanie przez PAŻP porozumienia z firmą INDRA Sistemas S.A. ws. udziału w Projekcie iTEC-eFDP; Porozumienie to daje PAŻP prawo aktywnego udziału w koncepcyjnych pracach projektowych nad opracowaniem i realizacją systemu iTEC z czynnym dostępem do dotychczasowej dokumentacji projektowej.

PAŻP w roli gospodarza regionalnego spotkania, w trakcie którego omawiano zarówno bieżące kwestie operacyjno-techniczne, jak i zagadnienia związane z rozwojem Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej (SES).

Otwarte niebo pomiędzy UE a USA – weszła w życie Umowa o transporcie lotniczym pomiędzy Wspólnotą Europejską a Stanami Zjednoczonymi.

Uzyskanie przez PAŻP certyfikatów: 9001:2000 oraz PN-N 18001:2004 w wyniku audytu przeprowadzonego przez międzynarodową instytucję certyfikującą Lloyd’s Register Quality Assurance oraz uzyskanie Certyfikatu Ośrodka Szkolenia Lotniczego nr ATOC-16/2007 wystawionego przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego.

fot. CZRL

W roku 1996 rozpoczyna się budowa Centrum Zarządzania Ruchem Lotniczym. Znaczącym momentem w historii ARL było zakończenie 26 czerwca 1998, po 24 miesiącach budowy, nowego Centrum Zarządzania Ruchem Lotniczym.

fot. Budowa CZRL

W wyniku zaakceptowania „Koncepcji” w lutym 1998r. podzespoły złożone ze specjalistów cywilnych i wojskowych przygotowały programy wykonawcze. Programy te zostały uzgodnione w maju 1999r. i przedstawione wraz z „Koncepcją” Ministrowi Transportu i Gospodarki Morskiej oraz Ministrowi Obrony Narodowej. Po zatwierdzeniu programów Ministrowie wydali odpowiednie Decyzje polecające ich realizację.

W roku 1997 pod auspicjami Stowarzyszenia POLATCA i Agencji Ruchu Lotniczego odbywa się I Światowy Zlot Polskich Kontrolerów Ruchu Lotniczego w Pułtusku. Na spotkanie przybywają wszyscy ci, którzy mogli spośród żyjących, rozsianych po całym świecie polskich kontrolerów. Gościem honorowym jest pan Franz Lang, ich pierwszy instruktor.

W roku 1994 POLATCA organizuje, przy współudziale Ministerstwa Transportu, GILC, Krajowej Rady Lotnictwa i PPL pierwszą w historii naszego kraju Europejską Konferencję Stowarzyszeń Kontrolerów Ruchu Lotniczego. Na trwające trzy dni obrady przybywa 300 osób z 30 państw.

fot. Zdjęcie z konferencji

W 1992 powstała w ramach PPL Agencja Ruchu Lotniczego. Agencja koncentruje swoją działalność na modernizacji i rozbudowie systemów ruchu lotniczego i nawigacyjnych a także na szkoleniu personelu i podnoszeniu jego kwalifikacji, Realizując decyzję Komitetu Spraw Obronnych Rady Ministrów z dnia 7 marca 1996r. Minister Transportu i Gospodarki Morskiej w uzgodnieniu z Ministrem Obrony Narodowej Decyzją z dnia 31 lipca 1996r. powołał cywilno – wojskowy Zespół do Zorganizowania Jednolitego Systemu Zarządzania Ruchem Lotniczym. W wyniku prac Zespołu powstał dokument zatytułowany „Koncepcja jednolitego systemu zarządzania ruchem lotniczym”. Koncepcja opisuje szczegółowo zarządzanie przestrzenią powietrzną, zarządzanie przepływem ruchu lotniczego i służby ruchu lotniczego oraz ich współdziałanie z obroną powietrzną.

Lata 90. to okres stałego, sukcesywnego rozwoju przedsiębiorstwa, również w zakresie kontroli ruchu lotniczego. W wyniku rosnących zadań powstała konieczność wyodrębnienia w PPL struktur związanych z obsługą ruchu lotniczego.

W roku 1989, z powodu niskich płac, dużych zaniedbań technicznych, awaryjności sprzętu, kilkudziesięciu pracowników służb ruchu lotniczego odchodzi z Przedsiębiorstwa. Stowarzyszenie Polskich Kontrolerów Ruchu Lotniczego „POLATCA” zostaje członkiem Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Kontrolerów Ruchu Lotniczego „IFATCA”.

23.10.1987 roku, na podstawie Ustawy 185, dotychczasową działalność ZRLiLK przejęło Przedsiębiorstwo Państwowe „Porty Lotnicze”. Od tej chwili PPL jest przedsiębiorstwem samodzielnym i samo finansującym.

W roku 1987 przeniesiono przestarzały Ośrodek Szkolenia Kontrolerów Ruchu Lotniczego z Rzeszowa do nowo wybudowanego pawilonu na warszawskim Okęciu.

fot. Nieistniejący już budynek Ośrodka Szkolenia Lotniczego w Warszawie, do którego przeniesiono z Rzeszowa symulator proceduralnej kontroli ruchu lotniczego

W roku 1986 wymieniono radar kontroli obszaru w Poznaniu na nowszy typu AVIA BM, produkcji krajowej.

Z początkiem lat 80 powstaje Związek Zawodowy Pracowników Służb Ruchu Lotniczego a następnie rejestruje się Stowarzyszenie Polskich Kontrolerów Ruchu Lotniczego „POLATCA”.

fot. Wieża kontroli lotniska w Warszawie, początek lat 80. XX wieku

W roku 1979 zakupiono w USA nowoczesny radar dla kontroli Zbliżania firmy Texax Instrument – ASR 8. Wysłużony Telefunken przez pewien czas był używany jako urządzenie zapasowe (używane m.in. w czasie konserwacji i awarii ASR-8). W tym samym roku zmodernizowano stanowiska operacyjne w CKRL, zakupując odpowiednie urządzenia i aparaturę od francuskich firm SESA i Nardeaux. W kontroli obszaru wprowadzono tzw. „podgląd” z radaru ASR-8 obejmujący swym zasięgiem cały FIR na dużych wysokościach. Na stanowiskach pracy zainstalowano monitory obrazujące bieżące informacje o pogodzie i pracy urządzeń lotniskowych. Od firmy Alcatel zakupiono automatyczną centralę stałej sieci łączności lotniczej (AFTN), której terminale łączą wszystkie służby ruchu lotniczego. Z przyczyn oczywistych ruch lotniczy w początkach lat 80. drastycznie zmalał. Sytuacja ta zaczęła się zmieniać bardzo powoli od roku 1983.

fot. Wskaźnik radaru Texas Instruments P-250 – pierwszego radaru wtórnego w warszawskiej kontroli zbliżania

W latach 1974 – 1975 ZRLiLK przejmuje do użytku radar kontroli obszaru AVIA BM. W Warszawie zainstalowano system podejścia według wskazań przyrządów ILS. Nadal instalowano nowe trasowe latarnie VOR.

W latach 60 ZRLiLK otrzymał wycofany z PLL „LOT” samolot Li-2. W maszynie tej, o rejestracji SP-LKE, potocznie nazywanej „papugą” (nazwa ta zresztą obowiązuje do dzisiaj), zamontowano zakupiony w USA elektroniczny sprzęt pomiarowy i używano go do sprawdzania i kalibracji pomocy radionawigacyjnych i radiolokacyjnych. W okresie tym rozbudowywano i organizowano na lotniskach krajowych służby ruchu lotniczego.

fot. Lisunow Li-2 przekazany do ZRLiLK przez PLL „LOT”

W roku 1969 oddany został do użytku radar kontroli obszaru w Poznaniu.

W latach 1966 i 1967 szkoleniem teoretycznym w Warszawie i praktycznym w Rzeszowie objęci zostali pozostali kandydaci na kontrolerów, celem było uruchomienie w 1968 roku jednolitego systemu kontroli ruchu lotniczego, spajającego wszystkie polskie centralne i lokalne organy ATC oraz organy państw ościennych.

W roku 1965 komisja egzaminacyjna wydała pierwsze licencje kontrolerów ruchu lotniczego, uprawniające do prowadzenia kontroli proceduralnej.

W latach 1964-1965 pracowano nad wyposażaniem nowego CKRL, firma Telefunken instalowała radar SRE, firma Pye – sprzęt radiowy, a firma Solartron przygotowywała się do instalowania symulatorów radarowych. W tym też okresie rozpoczęto przygotowania do uruchomienia nie istniejącego dotychczas organu kontroli zbliżania. Po raz pierwszy zorganizowano kurs teoretyczny dla 12 oficerów wojskowych, którzy tworzyć mieli zręby wspólnego organu kontroli zbliżania w Warszawie.

fot. Stanowisko radaru pierwotnego SRE firmy Telefunken

W lutym i marcu 1964 roku przeprowadzono pierwszy kurs szkolenia praktycznego w Ośrodku Szkolenia w Rzeszowie, w którym udział wzięli absolwenci szkolenia teoretycznego.

W latach 1963-1964 opracowano nowy układ dróg lotniczych dla lotnictwa cywilnego z 10 radiolatarniami typu VOR. Wówczas cala polska przestrzeń powietrzna była zarządzana przez stronę wojskową, co zmieniła dopiero w listopadzie 2002 roku nowa Ustawa „Prawo Lotnicze”.

fot. Mapa z drogami lotniczymi i pomocami nawigacyjnymi z roku 1965

W roku 1963 zorganizowano pierwszy kurs teoretyczny, w którym udział wzięło 20 osób. Jeszcze w tym samym roku przeprowadzono pierwszy kurs radarowy dla PAR, który prowadził – we współpracy z B. Hułasem i H. Kotem – przedstawiciel firmy Telefunken, Franz Lang. W kursie uczestniczyli: M. Dobrzyński, J. Chojnacki, M. Skolimowski i W. Matusiak, który w 1964 otrzymał pierwszą licencję kontrolera ruchu lotniczego w ZRLiLK.

fot. Marker (pseudopilot) – osoba udająca pilota podczas szkoleń praktycznych KRL

W roku 1962 uruchomiono radar PAR, w 1963 ośrodek w Rzeszowie, w 1964 oddano budynek CKRL (w stanie surowym); prace wykończeniowe trwały w nim aż do roku 1967.

fot. Radar precyzyjnego podejścia (PAR) w Gdańsku

Wobec ograniczonych nakładów inwestycyjnych i limitów dewizowych, w pierwszej kolejności realizowano inwestycje w międzynarodowych drogach lotniczych w przestrzeni powietrznej PRL i na centralnym lotnisku Warszawa/Okęcie; ich zadaniem było spełnienie minimalnych wymagań Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego /ICAO/. Pozostałe lotniska krajowe były wyposażane w zakresie ograniczonym, albo też nie wyposażano ich w ogóle. Na tak zwanych lotniskach współużytkowanych (lotnisko wojskowe udostępnione dla cywilnego ruchu lotniczego) piloci mieli do dyspozycji głównie wojskowe urządzenia nawigacyjne.

fot. Konsola radaru precyzyjnego podejścia (PAR)

Z uwagi na wzrastający ruch lotniczy już w pierwszym roku swej działalności ZRLiLK podejmuje najpilniejsze działania:
– budowa radaru precyzyjnego podejścia (PAR) na Okęciu, radiolatarni VOR PNO, radaru dla kontroli zbliżania (SRE), budynku Centrum Kontroli Ruchu Lotniczego,
– adaptacja budynku portu w Rzeszowie na Ośrodek Szkolenia Kontrolerów Ruchu Lotniczego, rozbudowa sieci łączności radiowej, telefonicznej i dalekopisowej.

fot. Zobrazowanie sytuacji ruchowej

Po okresie działalności organizacyjnej, 1 września 1959 roku weszło w życie zarządzenie Ministra Komunikacji w sprawie nadania statutu Zarządowi. Datę tę przyjmuje się za datę utworzenia Zarządu Ruchu Lotniczego i Lotnisk Komunikacyjnych. Do zadań statutowych ZRLiLK należało między innymi:
– kierowanie i kontrola ruchu lotniczego odbywającego się w korytarzach powietrznych i nad lotniskami,
– nadzorowanie ruchu lotniczego poza przestrzenią kontrolowaną (tzw. ruch nadzorowany, odpowiednik dzisiejszego ruchu niekontrolowanego),
– zarządzanie komunikacyjnymi drogami lotniczymi i naziemnymi urządzeniami technicznymi tych dróg na obszarze PRL.

fot. Pierwsza, nieistniejąca już wieża kontroli lotniska na obecnym lotnisku „krajowym”.

18 maja 1959 roku, na mocy Zarządzenia Ministra Komunikacji, zaczyna działalność Zarząd Ruchu Lotniczego i Lotnisk Komunikacyjnych. Pierwszym jego dyrektorem został Romuald Pawulski. Siedziba ZRLiLK znajdowała się przy ul.Grójeckiej 17 w Warszawie.

W początkowym okresie powojennym, w latach 1946 – 1959, całokształt zagadnień związanych z ruchem lotniczym spoczywał w gestii PLL „LOT”.

Przedsiębiorstwo zajmowało się budową, konserwacją oraz eksploatacją portów lotniczych jak również kontrolą ruchu lotniczego na terenie kraju.

Ze względu na wzrastające potrzeby w zakresie rozbudowy infrastruktury oraz rozszerzającej się i specjalizującej funkcji kontroli ruchu lotniczego, postanowiono o wydzieleniu tych służb z PLL „LOT”. 20 listopada 1958 roku Sejm PRL ratyfikował Konwencję Chicagowską, co było bezpośrednim powodem powołania ZRLiLK w roku 1959.

W wyniku powstania nowego podmiotu, „LOT” pozostało przy działalności przewozowej, a do nowej organizacji przeszło z „LOT-u” 420 pracowników zajmujących się kontrolą lotów oraz lotniskami komunikacyjnymi.

ZRLiLK został kontynuatorem służb ruchu lotniczego, funkcjonujących do 1959 roku w PLL „LOT”.

fot. Lotnisko Okęcie w okresie powojennym.

Ustawą z dnia 3 stycznia 1946 roku reaktywowano Przedsiębiorstwo Polskie Linie Lotnicze „LOT” i ustanowiono nad nim przymusowy zarząd państwowy.

7 grudnia 1944 roku Polska podpisała Konwencję Chicagowską o Międzynarodowym Lotnictwie Cywilnym. Nie zostało to jednak uznane przez późniejsze władze PRL, które sygnowały Konwencję dopiero w 1958 roku.

Fot. Podpisanie Konwencji Chicagowskiej

Z chwilą wybuchu drugiej wojny światowej, 2 września 1939 roku weszła w życie wojenna organizacja lotnictwa cywilnego.

W 1937 roku Okęcie otrzymało, dla użytku cywilnej komunikacji lotniczej, pierwsze urządzenia radionawigacyjne, na kierunku 310⁰ zainstalowano radiolatarnię typu „Lorentz” a na kierunku 330⁰ goniometr. Dzięki tym urządzeniom nastąpiło wyraźne usprawnienie ruchu lotniczego w trudnych warunkach meteorologicznych. System lądowania Lorentza nazwano później systemem lądowania SBA (Standard Beam Approach). Rozwinięciem systemu lądowania SBA jest obecnie szeroko rozpowszechniony system lądowania ILS (Instrument Landing System).

Fot. Mapa podejścia dla lotniska Okęcie

W 1937 roku zakończono elektryfikację i organizację lądowisk na trasie WAW – POZ.

W roku 1935 przystąpiono do prac nad przystosowaniem portów lotniczych i tras lotniczych do lotów nocnych. Pierwsze latarnie lotnicze (podobne do morskich) zainstalowano w Warszawie, Poznaniu, Katowicach i we Lwowie. Takie urządzenia świetlne są nadal stosowane i noszą nazwę ABN (aerodome beacon).

W latach 1934 -1937 ukazało się kilka zarządzeń dotyczących ruchu lotniczego. W 1934 roku zostały wyznaczone, po raz pierwszy w Polsce, „strefy zakazane” i „strefy niebezpieczne” dla żeglugi powietrznej . 1938 rok to początek trzeciego etapu rozbudowy tras lotniczych oraz rozpoczęcie prac nad lepszym wykorzystaniem istniejących urządzeń radionawigacyjnych oraz rozbudową urządzeń radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych.

1 listopada 1933 następuje przeniesienie cywilnego dworca lotniczego z Mokotowa na Okęcie, a w dniu 29 kwietnia 1934 jego otwarcie. Urządzenia radiostacji lotniskowej znajdowały się na terenie wsi Paluch, a wieża sygnałowa nocnej latarni lotniczej o wysokości 50 metrów w północnej części lotniska, na Rakowcu dwie wieże radiostacji o wysokości 75 metrów. Ówczesna wieża kontroli ruchu o wysokości 18 metrów znajdowała się w części wschodniej lotniska.

fot. Otwarcie Dworca na Okęciu

W latach 1930 – 1932, największe porty lotnicze w Polsce, zostały wyposażone w nadawczą aparaturę radiową (radiostacje). Początkowo, ze względu na brak radiostacji pokładowych w samolotach, praca radiostacji zawężała się do korespondencji pomiędzy poszczególnymi lotniskami.

W międzyczasie samoloty otrzymały radiostacje i od jesieni 1932 roku rozpoczęto osłonę radiową na trasach krajowo- zagranicznych, a później również krajowych.

fot. Powitanie na lotnisku w Warszawie kapitana Stanisława Skarżyńskiego i porucznika Andrzeja Markiewicza po zakończeniu lotu dookoła Afryki. Źródło: NAC

Od 1930 roku, w strukturze organizacyjnej „LOT-u”, powstał Dział Aerofotogrametryczny oraz referat Nawigacji, którego prace koncentrowały się na trzech głównych zadaniach:

– techniki przelotowej

– nawigacji lotniczej

– optymalizacji sprzętu lotniczego

W 1929 roku opracowano i opublikowano krajowe i zagraniczne szlaki lotnicze. Sprecyzowano przy tym pojęcia szlaku lotniczego oraz sposób poruszania się po nim. Ustalono szerokość przejść granicznych (bram przelotowych) na 2 kilometry, a maksymalną wysokość przelotu nad nimi na 500 metrów.

fot. Fokker F-VII 1m na Lotnisku Mokotowskim

W wyniku reorganizacji lotnictwa cywilnego w Polsce zostało powołane, w dniu 27 grudnia 1928 roku, państwowo – samorządowe przedsiębiorstwo lotnicze „LOT”.

Fot. Samoloty Junkers F-13 PLL „LOT” na płycie Lotniska Mokotowskiego

14 marca 1928 roku zostało wydane, z mocą ustawy, Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej – „Prawo Lotnicze” regulujące całokształt zagadnień związanych z lotnictwem cywilnym.

W roku 1927 po raz pierwszy w subwencjach państwowych uwzględniono kwotę 1 miliona złotych na zakup i instalację urządzeń w portach. Wcześniej nie przywiązywano większej wagi do zorganizowania przyziemi lotnictwa komunikacyjnego.

W tym samym roku Liga Obrony Powietrznej Kraju przystąpiła do znakowania dachów budynków z nazwami miejscowości, w celu ułatwienia nawigacji.

W latach dwudziestych rozpoczęto wyznaczenie i budowę tras lotniczych w Polsce. Z końcem 1924 roku ukazały się pierwsze zarządzenia regulujące zagraniczny ruch lotniczy nad terytorium Polski oraz wyznaczono dozwolone miejsca przelotów granicy państwowej.

fot. Wyznaczanie tras do lotów nocnych

Rok 1922, czerwiec – powstaje pierwszy Urząd Zawiadowcy Portu Lotniczego w Warszawie.

13 października 1919 roku Polska przyjmuje Konwencję Paryską.

fot. Konwencja Paryska. Źródło: ICAO

Uchwałą Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1919 r. sprawy komunikacji lotniczej powierzono Ministerstwu Kolei Żelaznych

Rok 1910 na terenie poligonu Cesarskiej kawalerii (Pola Mokotowskie) powstaje najstarsze lotnisko Polski – Port Lotniczy Mokotów.

fot. Lotnisko na Polu Mokotowskim