Polska Agencja Żeglugi Powietrznej aktywnie uczestniczy w programie SESAR, stanowiącym technologiczny filar inicjatywy SES – Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej. Celem przedsięwzięcia jest opracowanie i wdrożenie na szeroką skalę zharmonizowanej infrastruktury zarządzania ruchem lotniczym (ATM) w Europie oraz rozwiązań pozwalających na ograniczenie podziału europejskiej przestrzeni powietrznej.
Główne cele inicjatywy SESAR to redukcja opóźnień w ruchu lotniczym, ograniczenie kosztów wykonywanych lotów, wzrost przepustowości lotnisk i przestrzeni powietrznej oraz redukcja negatywnego wpływu lotnictwa na środowisko.
Program dzieli się na trzy fazy. Zadaniem pierwszej, zakończonej w 2008 roku, było zdefiniowanie wspólnych potrzeb i wyzwań. W jej efekcie powstał European ATM Master Plan – centralny dokument, precyzujący kierunki modernizacji europejskiego systemu ATM. Program SESAR obejmuje też fazę badawczo-rozwojową oraz fazę wdrożeniową, podczas których nowe rozwiązania są badane, opracowywane, aż w końcu wdrażane do użytku operacyjnego. W ramach tych dwóch etapów Polska Agencja Żeglugi Powietrznej bierze udział w realizacji kilkudziesięciu projektów. Kilka innych zostało już zakończonych, a efekty ich prac skutecznie funkcjonują w polskim i europejskim systemie lotniczym. Jednocześnie pierwszy z nich, czyli SESAR R&D (Research and Development), pozwala na opracowanie innowacyjnych rozwiązań, uwzględniających aktualne i przyszłe potrzeby rynku lotniczego.
Przewiduje się, że działania Agencji w obszarze badawczo-rozwojowym przyniosą wymierne korzyści dla całego systemu ruchu lotniczego w Polsce w zakresie operacyjnym, biznesowym i strategicznym. Opracowywane rozwiązania mają podnieść poziom bezpieczeństwa, zwiększyć pojemność przestrzeni powietrznej i zredukować negatywny wpływ lotnictwa na środowisko. Jednocześnie, uczestnictwo w innowacyjnych programach międzynarodowych pozwala PAŻP umocnić swoją pozycję wśród największych europejskich dostawców służb żeglugi powietrznej jako instytucji wykorzystującej najnowocześniejsze technologie.
Badania i rozwój
Za realizację działań w ramach fazy planowania i opracowywania odpowiada założone w 2007 roku partnerstwo prywatno-publiczne Wspólne Przedsięwzięcie SESAR (SESAR Joint Undertaking – SJU). Instytucja połączyła priorytety europejskiej polityki lotniczej z pracami badawczo-rozwojowymi i rzeczywistymi potrzebami operacyjnymi przemysłu lotniczego. SJU zrzesza 19 stałych członków, instytucje zapewniające służby żeglugi powietrznej (ANSP) i reprezentantów przemysłu lotniczego, podmioty zarządzające portami lotniczymi, centra badawczo-rozwojowe oraz EUROCONTROL, będącą zarazem członkiem-fundatorem. SJU jest europejskim integratorem lotniczego środowiska badawczo-rozwojowego, które łączy dostępne środki z wiedzą i doświadczeniem podmiotów lotniczych.
Modernizacja tak skomplikowanego systemu, jakim jest europejski system zarządzania ruchem lotniczym, wymaga zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron, począwszy od regulatorów i podmiotów decyzyjnych, organizacji i personelu operacyjnego, aż po środowiska akademicko-badawcze.
Członkowie i partnerzy SJU wspólnie wypracowali mapę drogową dalszych modernizacji sektora lotniczego, w której przedstawiono propozycje kompleksowych rozwiązań. Każde z nich miało mieć wymierny wpływ na zwiększenie pojemności przestrzeni powietrznej i optymalizację wykorzystania jej struktur, a także na zapewnienie stałego, stabilnego i zrównoważonego europejskiego systemu ATM. Prace SJU objęły także działania badawczo-rozwojowe skupione na wspieraniu technologii niezbędnych dla bezpiecznej integracji lotnictwa bezzałogowego z załogowym w ramach unijnej inicjatywy U-space.
W 2016 roku rozpoczęła się druga edycja programu SESAR: SESAR 2020, przewidziana na lata 2016 – 2024. SESAR 2020 współfinansowany jest w ramach Programu Horizon 2020 – największego w historii UE programu w zakresie badań naukowych i innowacji.
PAŻP w Wave 2
Polska Agencja Żeglugi Powietrznej, będąca członkiem w SJU w ramach Konsorcjum B4 (ANSP Polski, Czech, Litwy i Słowacji), cały czas aktywnie i zauważalnie uczestniczy w realizacji zadań badawczo-rozwojowych związanych między innymi z podniesieniem przepustowości dróg startowych i lotnisk, zarządzaniem przestrzenią powietrzną oraz narzędziami automatyzującymi procesy kontroli ruchu lotniczego. Agencja jest zaangażowana w rozwijanie technologii i rozwiązań pozwalających unowocześnić zarządzanie ruchem lotniczym w Europie.
Aktualnie PAŻP bierze udział w kolejnej części programu SESAR 2020, którego Fala 2 (Wave 2) rozpoczęła się w grudniu 2019 roku.
PAŻP realizuje prace badawczo-rozwojowe nad koncepcjami własnymi oraz zaproponowanymi przez jej partnerów w programie SESAR 2020. Wytworzone w ramach projektów SESAR 2020 rozwiązania (projekty Industrial Research and Validation, IR&V) mają przynieść korzyści operacyjne w formie podniesienia pojemności przestrzeni powietrznej, zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko, zmniejszenia długości trajektorii, wzrostu przepustowości i dostępności portów lotniczych oraz obniżenia kosztów działalności operacyjnej służb żeglugi powietrznej. Kontynuacja uczestnictwa w pracach R&D w ramach Fali 2 SESAR 2020 to zarazem jeden z istotnych instrumentów realizacji Strategii Agencji w obszarze operacyjnym, umożliwiających rozwój branży lotniczej w Polsce.
W ramach Wave 2 PAŻP bierze udział w następujących Projektach i Rozwiązaniach SESAR 2020:
- 02-W2: Airport Airside and Runway Throughput:
- SESAR 2020 Solution #17: Improved access to sedondary airports, którego celem jest opracowanie i walidacja zaawansowanych rozwiązań operacyjno-technicznych umożliwiających zwiększenie dostępności małych/średnich lotnisk we wszystkich warunkach, w tym w warunkach ograniczonej widoczności;
- SESAR 2020 Solution #25: Safety support tools for avoiding runway excursions, którego celem jest opracowanie i walidacja zaawansowanych rozwiązań operacyjno-technicznych zmniejszających ryzyko wypadania statku powietrznego z drogi startowej w dowolnym środowisku operacyjnym lotniska;
- 04-W2: Total Airport Management:
- SESAR 2020 Solution #28: Network Connected Airports, którego celem jest opracowanie i walidacja zaawansowanych rozwiązań operacyjno-technicznych wspierających integrację lotnisk i Sieci;
- SESAR 2020 Solution #29: Digital Smart Airports, którego celem jest opracowanie i walidacja zaawansowanych rozwiązań operacyjno-technicznych wspomagających interesariuszy portów lotniczych w podejmowaniu decyzji poprawiających wydajność lotniska;
- 05-W2: Digital Technology For Tower
- SESAR 2020 Solution #35: Multiple Remote Tower and Remote Tower Centre, którego celem jest walidacja zaawansowanych rozwiązań operacyjno-technicznych zwiększających dostępność zdalnego zapewniania służb ruchu lotniczego za pomocą RTC (Remote Tower Centre);
- 02 W2: Surface Traffic Alerts Improve Runway Safety, którego celem jest zademonstrowanie gotowości technologicznej rozwiązań poprawiających bezpieczeństwo na drodze startowej do fazy industrializacji;
- 10-W2: Separation Management En-route and TMA:
- SESAR 2020 Solution #93: Delegation of airspace between ATSUs using Virtual Centre concept, którego celem jest walidacja koncepcji „Delegation of airspace between ATSUs” w warunkach rzeczywistych wynikających z potrzeb sytuacji awaryjnych i potrzeb operacyjno-organizacyjnych z uwzględnieniem wpływu na usługi zdefiniowane w koncepcji „Virtual Center”;
- 13-W2: Enable RPAS Insertion in Controlled Airspace:
- SESAR 2020 Solution #117: IFR RPAS integration in Airspace Class A to C, którego celem jest opracowanie i walidacja rozwiązań operacyjno-technicznych zapewniających możliwość wykonywania operacji bezzałogowym statkom powietrznym w ruchu IFR w przestrzeni kontrolowanej klasy A do C;
- 18-W2: 4D Skyways:
- SESAR 2020 Solution #53: Improved Ground Trajectory Predictions enabling future automation tools, którego celem jest opracowanie narzędzi dla ATCOs wykorzystujących rozwiązania techniczne poprawiające predykcję trajektorii (rezultat Wave 1) celem poprawy jakości zarządzania separacją w środowisku En-route i TMA;
- SESAR 2020 Solution #56: Improved vertical profiles through safe vertical clearances, którego celem jest opracowanie i weryfikacja procedur operacyjnych dla ATC i załóg statków powietrznych w warunkach TBO (Trajectory Based Operations) używając złożonych zezwoleń ATC na natychmiastowe zmiany profilu lotu lub przewidywane z wyprzedzeniem zmiany trajektorii lotu przy wsparciu narzędzi podnoszących automatyzację pracy ATCOs/kokpit;
- SESAR 2020 Solution #88: Trajectory Prediction Common Service, którego celem jest opracowanie architektury usługi dostarczania uczestnikom procesów ATM spójnej informacji o przewidywanej trajektorii lotu zapewniającej efektywność kosztową przejścia na zarządzanie operacjami w oparciu o TBO;
- 07-W2: Optimised Airspace Uses Operations:
- SESAR 2020 Solution #40: Mission trajectories management with integrated Dynamic Mobile Areas Type 1 and Type 2, którego celem jest dalsza walidacja koncepcji Dynamic Airspace Configuration (DAC) w oparciu o zarządzanie trajektoriami Mission Trajectory (MT) zintegrowane z zarządzaniem strefami nowego typu, tzn. Dynamic Mobile Area (DMA) zintegrowane wraz z powiązanymi procesami współpracy między podmiotami uczestniczącymi w procesach ASM;
- 09-W2: Digital Network Management Services:
- SESAR 2020 Solution Sol #44: Dynamic Airspace Configurations (DAC), którego celem jest opracowanie i walidacja rozwiązania poprawiającego wykorzystanie pojemności przestrzeni powietrznej zarówno dla użytkowników cywilnych, jak i wojskowych, poprzez zwiększenie szczegółowości i elastyczności w konfiguracji przestrzeni powietrznej;
- W projekcie PJ.19-W2: Content Integration, obejmującym działania wspierające realizację Programu SESAR 2020 mające na celu zapewnienie dostarczenia rozwiązań operacyjno-technologicznych SESAR zgodnych z ATM Master Plan;
W projekcie PJ.20-W2: Master Planning, obejmującym działania mające na celu zapewnienie strategicznego sterowania projektami SESAR 2020 zgodnie z priorytetami SESAR Vision.
