Ułatwienia dostępu

Serwisy PANSA:
TWR EPPO

PAŻP wdraża nowoczesne technologie w ramach programu SESAR

Polska Agencja Żeglugi Powietrznej aktywnie uczestniczy w programie SESAR, stanowiącym technologiczny filar inicjatywy SES – Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej. Celem przedsięwzięcia jest opracowanie i wdrożenie na szeroką skalę zharmonizowanej infrastruktury zarządzania ruchem lotniczym (ATM) w Europie oraz rozwiązań pozwalających na ograniczenie podziału europejskiej przestrzeni powietrznej.

Główne cele inicjatywy SESAR to redukcja opóźnień w ruchu lotniczym, ograniczenie kosztów wykonywanych lotów, wzrost przepustowości lotnisk i przestrzeni powietrznej oraz redukcja negatywnego wpływu lotnictwa na środowisko.

Program dzieli się na trzy fazy. Zadaniem pierwszej, zakończonej w 2008 roku, było zdefiniowanie wspólnych potrzeb i wyzwań. W jej efekcie powstał European ATM Master Plan – centralny dokument, precyzujący kierunki modernizacji europejskiego systemu ATM.

Kolejne etapy Programu SESAR obejmują fazę badawczo-rozwojową, podczas której nowe rozwiązania są badane i opracowywane oraz fazę wdrożeniową, w której następuje implementacja do użytku operacyjnego. W ramach tych dwóch etapów Polska Agencja Żeglugi Powietrznej bierze udział w realizacji kilkudziesięciu projektów. Kilka innych zostało już zakończonych, a efekty ich prac skutecznie funkcjonują w polskim i europejskim systemie lotniczym.

Faza wdrożeniowa programu SESAR

Trzeci etap to implementacja (deployment) rozwiązań wypracowanych w pierwszych dwóch fazach programu SESAR. Przechodzą do niej projekty, które oceniono pozytywnie m.in. pod względem wykonalności i są rozwinięte na tyle, że mogą zostać wdrożone do pracy operacyjnej. Etap ten koordynowany jest przez SESAR Deployment Manager (SDM). Organizacja odpowiada za zapewnienie synchronizacji i całościowej koordynacji realizacji projektów wdrożeniowych oraz powiązanych z nimi inwestycji.

Proces wdrożenia SESAR regulowany jest dwoma aktami prawnymi UE.

Pierwszym z nich jest Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 409/2013 w sprawie definicji wspólnych projektów, ustanowienia systemu zarządzania i określenia zachęt wspierających wdrożenie europejskiego centralnego planu zarządzania ruchem lotniczym. Dokument ten definiuje pojęcie wspólnych projektów i precyzuje sposób zarządzania nimi. Wyodrębnia zarazem trzy szczeble zarządzania: szczebel polityczny (realizowany przez Komisję Europejską), szczebel zarządzania (realizowany przez SESAR Deployment Manager) i szczebel wdrażania (realizowany przez podmioty zaangażowane w działalność operacyjną: dostawców służb żeglugi powietrznej (ANSP), przewoźników i porty lotnicze).

Drugim jest Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 716/2014 w sprawie ustanowienia wspólnego projektu pilotażowego wspierającego realizację centralnego planu zarządzania ruchem lotniczym w Europie. Rozporządzenie to ustanawia tzw. pierwszy wspólny projekt pilotażowy (Pilot Common Project – PCP), wskazując przy tym zestaw funkcji ATM, które mają zostać zrealizowane przez podmioty zaangażowane w działalność operacyjną.

SESAR Deployment Alliance a SESAR Deployment Manager

W grudniu 2014 r., na podstawie Rozporządzenia 409/2013, powołana została nowa instytucja – SESAR Deployment Manager. Postawiono przed nią zadanie koordynacji realizacji funkcji ATM zdefiniowanych w rozporządzeniu 716/2014 poprzez koordynację i synchronizację projektów wdrożeniowych, wpisujących się w Program SESAR.

W tym samym miesiącu, na podstawie mandatu Komisji Europejskiej, realizację zadań SDM powierzono konsorcjum SESAR Deployment Alliance (SDA). SDA to wyjątkowe partnerstwo podmiotów zaangażowanych w działalność operacyjną, skupiające instytucje zapewniające ANSP, przewoźników lotniczych oraz podmioty zarządzające portami lotniczymi.

Jednym z członków-założycieli SDA w 2014 roku była Polska Agencja Żeglugi Powietrznej. Oprócz PAŻP, ANSP były reprezentowane przez partnerstwo COOPANS (skupiające wówczas instytucje z Austrii, Chorwacji, Irlandii, Szwecji i Danii) oraz agencje: niemiecką DFS, francuską DSNA, hiszpańską ENAIRE, włoską ENAV i brytyjską NATS. Założycielami były również linie lotnicze: Air France, British Airways, easyJet i Lufthansa.

Wśród członków-założycieli znalazło się również ugrupowanie SESAR Deployment-related Airport Grouping. Skupiło ono te porty lotnicze, które na mocy Rozporządzenia 716/2014 zostały zobowiązane do realizacji wskazanych funkcji ATM.

Do roku 2017 SDA funkcjonowało jako konsorcjum. W 2018 partnerstwo zostało przeobrażone w podmiot z osobowością prawną, a dokładniej w międzynarodowe stowarzyszenie typu non-profit). Wraz ze zmianą formuły organizacyjno-prawnej, do SDA dołączyli nowi partnerzy: węgierskie (HungaroControl) i rumuńskie (ROMATSA) ANSP oraz przewoźnik Ryanair.

Przed SDM postawiono szeroki wachlarz zadań, które można podzielić na dwie grupy. Zadania wynikające wprost z Rozporządzenia 409/2013 obejmują m.in. opracowanie, proponowanie, utrzymanie i wdrażanie programu realizacji SESAR, kojarzenie podmiotów operacyjnych współpracujących przy wspólnych projektach, ustanowienie mechanizmów i procesów podejmowania decyzji dla skutecznej synchronizacji i koordynacji projektów wdrożeniowych, określanie mechanizmów łączących prywatne i publiczne źródła finansowania, a także doradzanie Komisji Europejskiej w kwestiach dotyczących wdrażania wspólnych projektów, wdrażanie jej decyzji i składanie raportów.

Drugą grupę stanowią zadania związane z koordynacją umowy ramowej między SDA a KE. Porozumienie to ustanowiło struktury i mechanizmy zarządzania w celu realizacji programu SESAR poprzez terminowe, skoordynowane i zsynchronizowane wdrażanie wspólnych projektów.

Aktywność PAŻP w ramach SDA

Polska Agencja Żeglugi Powietrznej uczestniczy w procesie wdrożenia Programu SESAR w dwóch wymiarach:

  • jako członek-założyciel SESAR Deployment Alliance (SDA) – ugrupowania powołanego w celu przeprowadzenia skoordynowanego i zsynchronizowanego wdrożenia Programu SESAR w Europie;
  • jako partner wdrażający (Implementing Partner), realizujący obowiązkowe, wynikające z regulacji prawnych, projekty wdrożeniowe wpisujące się w SESAR.

Dzięki członkostwu w SESAR Deployment Alliance, przedstawiciele PAŻP biorą udział w pracach organów zarządzających SDA: wpierw, w latach 2015 – 2017, Rady Nadzorczej (Supervisory Board), a od roku 2018 do chwili obecnej, Generalnego Zebrania SDA (General Meeting of Members, GMoM). Ponadto, od 2019 roku przedstawiciel Agencji jest jednym z sześciu Dyrektorów SDA oraz objął przewodnictwo w Radzie Dyrektorów (Board of Directors) SDA.

Uczestnictwo w organach zarządzających pozwala przedstawicielom PAŻP mieć bezpośredni wgląd w kwestie finansowo-organizacyjne SDM, a tym samym realny wpływ na funkcjonowanie tej instytucji. Agencja udostępnia także swoje zasoby kadrowe, umożliwiając wykonywanie zadań SDM – a ściślej, pierwszego wspólnego projektu pilotażowego (Pilot Common Project – PCP).

Jako partner wdrażający, PAŻP realizuje proces implementacji projektów wdrożeniowych wpisujących się w SESAR/PCP, przede wszystkim przy wykorzystaniu współfinansowania ze środków UE w ramach zaproszeń do składania wniosków o dofinansowanie projektów (CEF Transport Calls for Proposals).

Tabela 1. Projekty związane z realizacją Programu SESAR/PCP współfinansowane ze środków UE w ramach CEF Transport Call for Proposals, w których PAŻP uczestniczy jako lider lub kontrybutor

Nazwa projektu CEF
1st part of the upgrade of the P_21 PEGASUS system to SESAR functionalities – Test and Validation Platform (projekt zakończony) CEF2014
LAN network upgrade CEF2015
The ECG Communication System upgrade CEF2015
ATM System Upgrade towards Free Route Airspace (projekt zakończony) CEF2016
iTEC Tests, Validation and Planning CEF2016
Implementation of Data Link Service for the ATM in FIR Warsaw (projekt zakończony) CEF2016
Deploy SWIM Governance CEF2016
NewPENS Stakeholders contribution for the procurement and deployment of NewPENS CEF2016
DLS Implementation Project – Path 2 CEF2016
General Call – DLS Implementation Project – Path 1 „Ground” stakeholders (projekt zakończony) CEF2016
European Deployment Roadmap for Flight Object Interoperability (projekt zakończony) CEF2016
Local traffic complexity management CEF2017
SWIM Common PKI and policies & procedures for establishing a trust framework CEF2017
IP1 DLS European Target Solution assessment CEF2017
IOP Foundation – nowa propozycja (w trakcie oceny) CEF2019

Żródło: opracowanie własne PAŻP.

PAŻP uczestniczy również w pracach Stakeholders’ Consultation Platform SDM – narzędzia, które pozwala podmiotom zaangażowanym w działalność operacyjną konsultować istotne dokumenty strategiczne o kluczowym znaczeniu dla zsynchronizowanego i skoordynowanego wdrożenia Programu SESAR w Europie. Dzięki temu, Agencja ma istotny wpływ na ich przyszły kształt. Instytucje zapewniające służby żeglugi powietrznej uczestniczą w platformie głównie w ramach Funkcjonalnych Bloków Przestrzeni Powietrznej (FAB). Polska Agencja Żeglugi Powietrznej reprezentuje w niej Baltic FAB, który współtworzy wraz ze swym litewskim odpowiednikiem – agencją Oro Navigacija.

Przyszłość SDM

Część wdrożeniowa programu SESAR oraz faza badawczo-rozwojowa dopełniają się, współtworząc cykl powstawania i wprowadzania na rynek nowych rozwiązań z zakresu ATM. Istota funkcjonowania SESAR Deployment Manager w praktyce przekłada się na wdrożenie wypracowanych rozwiązań. SDM i SJU współgrają – tak bowiem, jak bez działań SJU branża ATM nie miałaby czego wdrażać, tak bez istnienia SDM wszystkie opracowania badawczo-rozwojowe pozostałyby jedynie na etapie projektowania.

Mimo to, przyszły kształt części wdrożeniowej programu SESAR nie jest w dniu dzisiejszym przesądzony. Niepewność wynika z faktu, że udzielony instytucji SESAR Deployment Alliance przez Komisję Europejską w 2014 roku mandat na pełnienie funkcji Deployment Manager wygasa z końcem 2020 roku. Tymczasem zasady dalszego funkcjonowania i finansowania procesów wdrożeniowych nie zostały jeszcze doprecyzowane.

W myśl opracowanego na początku 2019 roku raportu tzw. Grupy Mędrców (Wise Persons Group Report) w kwestii przyszłości zarządzania ruchem lotniczym w Europie zasugerowano, by rolę SESAR Deployment Managera pełniła nowo utworzona instytucja, która miałaby stanowić partnerstwo podmiotów zaangażowanych w działalność operacyjną (ANSP, przewoźnicy i porty lotnicze) z Network Manager/EUROCONTROL.

Wynikająca z raportu Wise Persons Group i wspierana przez Komisję Europejską rekomendacja wynika z kryzysu pojemności w europejskiej przestrzeni powietrznej, powodującego znaczne opóźnienia w ruchu lotniczym. Wiąże się też z postulatem konieczności wzmocnienia powiązań między obszarem technologii a wymiarem operacyjnym, zarządzanym przez NM/EUROCONTROL.

Członkowie SDA stoją jednak na stanowisku, że obszar wdrożenia SESAR powinien pozostać pod istotną kontrolą interesariuszy operacyjnych (ANSP, przewoźników i portów lotniczych) przy jednoczesnym wzmocnieniu współpracy z NM/EUROCONTROL.

Aktualnie prowadzone są rozmowy między przedstawicielami SDM i Network Managera w sprawie kształtu i zakresu zadań przyszłej instytucji, która ma być odpowiedzialna za fazę wdrożeniową programu SESAR. Ostatnie słowo w zakresie następcy SDA będzie należało jednak do Komisji Europejskiej, odpowiedzialnej za polityczny szczebel zarządzania Programem SESAR. Dla zapewnienia ciągłości procesu wdrożeniowego, zaproszenie KE do składania wniosków o przyznanie funkcji SDM od 2021 roku powinno zostać ogłoszone najpóźniej jesienią 2020 roku.

 

Facebook
X
LinkedIn
Email
Drukuj

Szukaj...